Przez trzy wieki system dróg międzymiastowych w Imperium Brytyjskim tworzony i prowadzony był przez prywatne, konkurujące między sobą przedsiębiorstwa.
Rozbudowa sieci brytyjskich płatnych, zarządzanych prywatnie dróg - tzw. turnpikes
Przedsiębiorstwa, tzw. turnpike trusts, zarządzały przede wszystkim głównymi drogami, łączącymi większe miasta bądź metropolie. W zamian za możliwość pobierania opłat na zarządzanych przez siebie drogach firmy te przez okres 21 lat były zobligowane do naprawy dróg i inwestycji w nie (z własnych środków).
Great North Road była główną drogą między Londynem i Szkocją (grafika: Wikipedia (CC))
Powstanie pierwszej płatnej drogi zarządzanej przez taką firmę w Anglii datuje się na 1663 rok. Podczas szczytu swojej świetności, czyli w latach 30. XVIII, w samej tylko Anglii i Walii ponad 1 000 firm zarządzało 48 tys. km dróg (30 tys. mil) pobierając opłaty w prawie 8 tys. punktach.
Średnio pojedyncze przedsiębiorstwo było odpowiedzialne za kilkadziesiąt km drogi. Były jednak odcinki dłuższe, jak drogi koło Exeter - 237 km.
Początkowo firmy te organizowały pobór opłat samodzielnie. Potem zaś zaczęły zlecać te prace na zewnątrz, w ramach aukcji najmowały wyspecjalizowanych w poborze pracowników.
Zachowany do dziś budynek poboru opłat w Walii (grafika: Wikipedia (CC))
Na długich dystansach drogi były używane głównie przez pasażerskie i pocztowe konne dyliżansy. Na krótszych zaś do transportu towarów między obszarami wiejskimi i miejscowościami (targi).
W celu poprawy nawierzchni dróg ich zarządcy wynajmowali prywatnych inżynierów. Wypróbowywane technologie utorowały współczesnym sposobom budowy dróg. Przykładem takim jest np. makadam, czyli nawierzchnia drogowa złożona z dwóch uwałowanych warstw tłucznia o różnej ziarnistości na podłożu z piasku.
Budowa drogi z zastosowaniem makadamu w 1823 roku (grafika: Wikipedia (CC))
Lepsze technologie budowy dróg pozwalały na zwiększenie prędkości pojazdów, a co za tym idzie skrócenie czasu podróży (np. prędkość konnych dyliżansów pocztowych wzrosła z 8-10 km/h do 15 km/h).
We wczesnym XIX wieku system płatnych dróg został "wyeksportowany" na inne tereny Imperium Brytyjskiego (Irlandia, Kanada, Australia, Nowa Zelandia, Indie, Południowa Afryka i Stany Zjednoczone).
Opisywany system dróg został zniszczony przez brytyjski rząd. Z czasem brytyjski parlament zaczął przestawać odnawiać pozwolenia na zarząd drogami turnpikes i zaczęły one przechodzić do władz lokalnych. W 1888 roku powstały urzędy w całym kraju, które były odpowiedzialna za utrzymanie dróg. Ostatnie pozwolenie dla firmy wygasło w 1895 roku. System drogowy zaczął być finansowany przez opodatkowanie wszystkich, tak jak to znamy dziś z Polski i UK.
Cały proces przyśpieszyła kolej, która pod względem prędkości biła transport konny. Przykładowo otwarcie linii kolejowej Londyn - Birmingham, czyli pomiędzy obecnie największymi miastami UK, niemal natychmiast spowodowało zmniejszenie się o połowę przychodów z Holyhead Road.
System płatnych dróg zarządzanych przez prywatne przedsiębiorstwa wciążprzebrzmiewa jeszcze w Wielkiej Brytanii. Główne autostrady i drogi biegną szlakami takich dróg. Przetrwało wiele kamieni milowych oraz budynków poboru opłat. Także w nazwach budynków (np. "Turnpike Cottage") i miejsc (droga Turnpike Lane dała nazwę stacji metra w północnym Londynie).
Zachowany kamień milowy (grafika: Wikipedia (CC))
| 
Świetnie napisane. Pozdrawiam serdecznie.
OdpowiedzUsuń