Finanse Hitlera (suplement).
.
.
. III Rzesza – państwo w centrum Europy zamieszkałe przez 79,4 mln mieszkańców i zajmujące pod koniec 1939 roku powierzchnię 729,7 tys. km2 (w tym Protektorat Czech i Moraw 48,8 tys. km2. Poza tym administruje tzw. Generalnym Gubernatorstwem z 15,6 mln mieszkańców na powierzchni 142,2 tys. km2. Na mapie obok pokazany jest stan granic z 20. kwietnia 1940 roku.
.
.
.
.
W roczniku statystycznym dla lat 1941/42 (pięćdziesiąta dziewiąta edycja) podane zostały dane statystyczne za okres ostatnich kilku lat. W szczególności w części poświęconej przeglądowi międzynarodowemu możemy zapoznać się z danymi gospodarczymi hitlerowskiej III Rzeszy w porównaniu do innych gospodarek, w tym do rywalizującej z Niemcami o palmę pierwszeństwa gospodarki radzieckiej. Oba państwa przeżywały okres bardzo dynamicznego rozwoju, znacznie przewyższający pozostałe gospodarki narodowe.Przywódcy tych państw, Hitler i Stalin, cieszyli się znaczną popularnością międzynarodową. Człowiekiem roku tygodnika Time Hitler wybrany został w roku 1938, a Stalin w roku 1939 i 1942. Do Nagrody Nobla kandydatura Stalina zgłaszana była w roku 1945 i 1948, a Hitlera w roku 1939.
.
.
.
.
.
W roku 1932 Niemcy były biedne jak mysz kościelna, posiadały mniej złota niż znacznie mniejsze obszarowo i mniej liczebne ludnościowo Polska czy Czechosłowacja. Oba te państwa pojawiły się na mapie po zakończeniu I wojny światowej w wyniku realizacji tzw. „14 punktów Wilsona” (Polski dotyczył punkt 13, a Czechosłowacji punkt 10).
.
.
.
W zestawieniu ze znaczącymi wówczas gospodarkami USA, Wielkiej Brytanii czy Francji Niemcy podobnie jak ZSRR zwyczajnie nie posiadały rezerw złota i dewiz. Przykładowo w „ostatnim roku pokoju” (1938) stan rezerw dewiz i złota [w mln RM] Stanów Zjednoczonych wynosił 35.980,4, Wielkiej Brytanii – 6.917,4, Francji – 7.019,3, natomiast Niemiec – 308,8 i ZSRR – 1.021,7. A jednak to te dwa ostatnie państwa imponowały gospodarczo wszystkim pozostałym bez wyjątku.
Związek Radziecki nie cierpiał na brak złota. Od roku 1934 był największym jego producentem. Jednak system gospodarczy ZSRR nie był oparty na pieniądzu, stąd i złoto nie musiało stanowić zabezpieczenia emisji pieniądza. W 1917 roku znacjonalizowano bank centralny –Gosudarstwiennyj Bank, przemianowany następnie na Bank Ludowy RSFRR. A potem połączono z nim wszystkie pozostałe banki. Pod koniec 1918 roku połączono aparat skarbowy z kredytowym we wspomnianym powyżej Banku Ludowym. Ostatecznie i ten bank zlikwidowano w styczniu 1920 roku. W ten sposób bankowość w Związku Radzieckim przestała istnieć.
System waluty złotej obowiązywał bez zastrzeżeń do wybuchu I wojny światowej, a w niektórych państwach jeszcze całkiem współcześnie. Obok niego istniał także bimetalizm czyli oparcie emisji waluty zarówno na złocie jak i na srebrze. Patrząc na statystyki lat przedwojennych, przykładowo 1938 roku, to produkcja Niemiec i Związku Radzieckiego była w stosunku do pozostałych państw europejskich wręcz imponująca , i wynosiła Niemcy – 220,96 ton srebra, Związek Radziecki – 249,51 ton, natomiast Francja zaledwie 17,57 ton, Wielka Brytania – 3,36 ton, Włochy – 25,3 tony. Bezwzględnym rekordzistą były, stające się od czasów I wojny światowej, numerem 1 gospodarki światowej – Stany Zjednoczone. Ich wydobycie wynosiło 1.918,6 ton. Ponadto Wielka Brytania mogła korzystać z własnych źródeł kolonialnych (wydobycie w Indiach Brytyjskich wynosiło 184,9 ton).
.
.
.
Strajki i blokady występowały na całym świecie, z wyjątkiem hitlerowskich Niemiec i Związku Radzieckiego. W obu tych krajach takie formy zachowań były surowo zabronione. Strajki w obu tych krajach miały charakter akcydentalny i stanowią bardziej źródło zainteresowań historyków niż ekonomistów.
.
.
.
Jak powszechnie wiadomo bezrobocie w chwili dojścia Hitlera do władzy wynosiło ponad 6 mln osób. W 1932 roku zatrudnionych było 12,5 mln, natomiast w 1939 roku zatrudnionych było już 20,2 mln, wzrost ilości zatrudnionych o ponad 60%!!! W roku 1938 notowano już brak rąk do pracy. Dynamika wzrostu ilości zatrudnionych dla USA wynosiła zaledwie 20%, natomiast dla Wielkiej Brytanii – 21% (1938 r.), a we Francji w ogóle nie nastąpił wzrost zatrudnienia.
.
.
.
.
Produkcja przemysłowa w Niemczech wzrosła w okresie 1932-1938 ponad 2,1 razy. W Wielkiej Brytanii wzrost wyniósł 65%, a w USA – 51%, we Włoszech – 47%, a we Francji wzrost był raczej tylko symboliczny i wyniósł zaledwie 5%.
. 
.
.
.
.
.
.
Produkcja świata kapitalistycznego czyli bez ZSRR wzrosła w tym okresie o 52%, a świata bez ZSRR i USA o 68%. W tym czasie w hitlerowskich Niemczech produkcja przemysłowa przez siedem kolejnych lat wzrastała o średnio 11,4% rocznie.
.
.
.
.
.
Produkcja samochodów ciężarowych wzrosła w latach 1929-1938 dwukrotnie w Niemczech, ale w przodującym wówczas w rozwoju Związku Radzieckim wzrosła ona ponad 183 razy!!! W 1939 roku III Rzesza miała 471 tys. ciężarówek, Wielka Brytania – 490 tys., Francja – 468 tys., Japonia – 45 tys., a Polska – zaledwie 10 tys. Dla porównania w USA jeździło wówczas 4,202 mln ciężarówek.
.
.
.
.
.
.
.
W 1932 roku wybudowano w Niemczech 141 tysięcy mieszkań. Ale już w rok po dojściu Hitlera do władzy wybudowano ich 284 tysiące.
.
.
.
.
.
.
.
.
W Niemczech, szczególnie w okresie 1935-1940, gwałtownie przyrastała ilość pieniądza jednak nie przekładało to się na wzrost cen.
.
.
.
.
.
.
Duży udział w cudzie gospodarczym III Rzeszy odegrała emisja weksli MeFo. Pracownicy otrzymywali je jako część wynagrodzenia za świadczoną pracę. Były oprocentowane w wysokości 4%, więc ich nabywcy nie pozbywali się ich gremialnie w obawie o spadek ich wartości. Spełniały rolę pieniądza, choć formalnie nim nie były. Ponieważ były jedynie wekslami prywatnej firmy (Metallurgische Forschungsgesellschaft), więc nie uwzględniano ich w statystykach dotyczących finansów państwa. Dzięki ich emisji III Rzesza zrealizowała program zbrojeń. 
.
.
.
Przed I wojną światową decyzje dotyczące 70% powierzchni globu i 85% jej mieszkańców zapadały w Europie. Wojna zmieniła ten stan. Wszystkie państwa europejskie, które brały w niej udział, ucierpiały gospodarczo. Złoto wojujących odpłynęło szerokim strumieniem do USA, które wyrosły na pierwszą potęgę gospodarczą świata. Późniejszy Wielki Kryzys (1929-1933) ponownie zbliżył USA do Europy.
.
.
.
.
W handlu światowym w przeliczeniu na mieszkańca zdecydowanie lepiej radziły sobie hitlerowskie Niemcy. III Rzesza miała tak silną pozycję, że przed wybuchem II wojny światowej była monopolistą w obrotach zagranicznych Bułgarii, Jugosławii, Rumunii i Węgier.
.
.
.
.
.
.
.
.
ZSRR budował swój dobrobyt niemal nie prowadząc wymiany towarowej z zagranicą. Wielkość tego handlu porównywalna była z obrotami wolnego miasta Gdańska.
.
.
.
.
.
.
.
.
Gdyby mierzyć szczęście obywateli ilością spożywanego przez nich piwa to szczęśliwość obywateli III Rzeszy w latach 1933-1938 wzrosła niemal o 40%. W tym samym okresie spożycie piwa Anglików, Francuzów i Belgów zmalało o kilka punktów procentowych.
.
.
.
.
.
.
Spożycie wina w III Rzeszy w latach 1933-1938 również wzrosło o niemal 40%. Wprawdzie w USA wzrost ten był większy i wyniósł aż 73%, ale była to reakcja na całkowity zakaz produkcji i spożycia alkoholu (prohibicja) w latach 1919-1933. Efektom post prohibicyjnym zawdzięcza także wzrost produkcji wina Wielka Brytania.
.
.
.
Wielkość produkcji cementu zawsze związana była z inwestycjami i budownictwem. Między rokiem 1934 (czyli w rok po dojściu Hitlera do władzy) a rokiem 1938 wzrosła 2,3 razy, w liczbach bezwzględnych III Rzesza była drugim największym producentem cementu na świecie (USA – 18.279 tys. ton metr. w 1938 r.). Porównywalną dynamikę wzrostu produkcji wykazywał ZSRR, choć w liczbach bezwzględnych były to znacznie mniejsze ilości.
.
.
.
Rozwój przemysłu uwarunkowany był wielkością produkcji energii elektrycznej. Dynamika wzrostu produkcji energii elektrycznej III Rzeszy i ZSRR znacznie wyprzedzała wszystkie pozostałe państwa. USA pozostawały w 1939 roku największym producentem energii (130.064 mln kWh), ale przy znacznie niższej dynamice rozwoju.
.
.
.
.
.
Węgiel kamienny pozostawał podstawowym surowcem energetycznym. Największe jego wydobycie było w USA (403 mln m kub.
w 1939 r.), natomiast zdecydowanie największy wzrost wydobycia w latach 1933-1939 notowała III Rzesza – 57%. Podobnie imponujący był wzrost wydobycia w latach 1929-1939 w ZSRR – 222%.
w 1939 r.), natomiast zdecydowanie największy wzrost wydobycia w latach 1933-1939 notowała III Rzesza – 57%. Podobnie imponujący był wzrost wydobycia w latach 1929-1939 w ZSRR – 222%.
.
.
.
.
Wydobycie węgla przekładało się na produkcję koksu. W tej dziedzinie Niemcy wiodły wyraźny prym w świecie, zarówno w liczbach bezwzględnych jak i w dynamice wzrostu produkcji – wzrost produkcji w latach 1933-1939 wynosił 84%. ZSRR notowało z kolei rekordowy wzrost produkcji koksu 3,34 razy w latach 1929-1939.
.
.
.
.
.
.
Rudy żelaza są podstawowym surowcem dla wytopu surówki, a następnie produkcji stali węglowych i stali stopowych, podstawowych materiałów stosowanych w przemyśle. Tylko dwa państwa notowały systematyczny wzrost wydobycia rud żelaza: ZSRR – 3,4 razy (w latach 1929-1938) oraz Niemcy – 3,6 razy (w latach 1931-1939).
.
.
.
.
.
Produkcja surówki wzrosła w III Rzeszy w latach 1934-1938/39 o 75%, a w Związku Radzieckim aż 3,6 razy w latach 1929-1939.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Według potocznych wyobrażeń Niemcy w znacznym rezygnowali z indywidualnego spożycia przeznaczając nakłady na inwestycje i gigantyczne zbrojenia. Popularne miało być hasło: „Armaty zamiast masła”. Rzeczywistość była zgoła odmienna, spożycie indywidualne w zasadzie pozostawało na niezmienionym poziomie, w tym także produktów importowanych.
.
.
.
.
.
.
Dane statystyczne nie były wówczas aż tak ujednolicone jak dzieje się to obecnie. Dane dotyczące spożycia mięsa obejmują lata 1935-1939.
.
.
.
.
.
.
.
.
Rybołówstwo było tradycyjną domeną państw północnoeuropejskich, w szczególności Norwegii, Islandii, Wielkiej Brytanii, Danii. Po dojściu Hitlera do władzy w latach 1933-1937 nastąpił wzrost połowów o 64%. Dla porównania wzrost połowów Wielkiej Brytanii wynosił 47%. Pozostałe państwa przeżywały stagnację lub niewielki regres.
W III Rzeszy, przynajmniej do wybuchu II wojny światowej, rosła płaca realna, zarówno godzinowa jak tygodniowa. Od dojścia Hitlera do władzy w styczniu 1933 roku do rozpoczęcia przez niego podboju świata realna płaca godzinowa wzrosła o około 11%, natomiast realna płaca tygodniowa wzrosła o 22%. Żyło się na poziomie porównywalnym do tego sprzed Wielkiego Kryzysu (1929-1933). Chociaż w wyniku Wielkiego Kryzysu zmienił się cały świat na gorsze to brzemię tej zapaści gospodarczej nie obciążało Hitlera.
.
Hitler ustanowił 1 maja świętem narodowym czym wyszedł naprzeciw oczekiwaniom związków zawodowych. Robotnikom przyznał prawo do dwutygodniowego urlopu w roku. Tego nie było nigdy wcześniej. W Republice Weimarskiej (1919-1933) robotnik nawet nie wiedział co to święto, o urlopie nie wspominając.
.
Przed 1933 rokiem wielu rolników było bardzo poważnie zadłużonych, ale do 1945 roku wszyscy spłacili swoje długi. W 1933 został wprowadzony system ubezpieczeń społecznych oraz pomocy społecznej dla rolników z rządowymi dopłatami do cen produktów rolnych.
Hitler nie tylko wyprowadził gospodarkę niemiecką z zapaści, ale i przeprowadził ogromny program zbrojeń umiejętnie ukrywając go przed okiem międzynarodowych obserwatorów. Według różnych szacunków przez wszystkie lata do wybuchu wojny wydatki zbrojeniowe stanowiły 20-30% wydatków państwa, było to ogromnie dużo. A ludziom żyło się przy tym odczuwalnie coraz lepiej. Duży udział w funkcjonowaniu gospodarki miały weksle MeFo. I co najważniejsze, Hitler uczynił to w kraju, który według ówczesnych standardów, nie mając zasobów złota był biedny i na biedę był skazany. Działał wbrew regułom ekonomii. Nic dziwnego, że cieszył się poparciem narodu, jakiego nikt nigdy przedtem nie doświadczył.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz